Miedziński Bogusław, pseud. Bogusław, Andrzej Świtek, Stanisław Zaleski (1891–1972), podpułkownik, publicysta, polityk, poseł, senator. Ur. 22 III w Miastkowie (pow. Garwolin), był synem oficjalisty rolnego Karola i Sabiny z Moczulskich, wnukiem powstańca 1863 r. i zesłańca na Sybir. Od r. 1900 M. uczęszczał do rosyjskiego gimnazjum rządowego w Siedlcach, a w l. 1906–9 już do polskiego Gimnazjum Podlaskiego, gdzie zdał maturę. W l. 1910–12 studiował na Wydziale Chemii Technicznej Szkoły Politechnicznej we Lwowie, a w l. 1912–14 na Studium Rolniczym UJ. W latach gimnazjalnych należał do tajnych kółek samokształceniowych, uczestniczył w strajku szkolnym 1905 r. W czasie studiów we Lwowie był wyróżniającym się działaczem i członkiem zarządu «Życia», a w Krakowie «Promienia», organizacji związanych z Polską Partią Socjalistyczną (PPS) – Frakcja Rewolucyjna. Sam zaś już w r. 1906 utrzymywał kontakty z PPS w Siedlcach i brał udział w pracach pomocniczych miejscowej Organizacji Bojowej. W r. 1907, po ukończeniu 16 roku życia, został przyjęty do PPS–Frakcji Rewolucyjnej i pozostał w jej szeregach do wybuchu pierwszej wojny światowej. Zetknięcie się z koncepcją niepodległościową Piłsudskiego zadecydowało o stopniowym wiązaniu się M-ego z pracami o charakterze wojskowym. Od r. 1910 pod pseud. Bogusław był członkiem Związku Walki Czynnej oraz jego ekspozytur – Związku Strzeleckiego (Lwów) i Tow. Strzelec (Kraków). W tym czasie ukończył szkołę żołnierską i podoficerską tych organizacji. Wyjeżdżał także do Król. Pol., m. in. dla obsługiwania zebrań młodzieżowych organizacji niepodległościowych. Podczas nielegalnego przekraczania granicy zaboru rosyjskiego został aresztowany na przeciąg kilku tygodni.

Po wybuchu pierwszej wojny światowej w r. 1914 M. był pod pseud. Andrzej Świtek jednym ze współorganizatorów i przywódców Polskiej Organizacji Wojskowej (POW) i Oddziałów Lotnych Wojsk Polskich w Królestwie Polskim. Do stycznia 1915 sprawował funkcję komendanta okręgu siedleckiego POW, następnie zaś do kwietnia 1915, jako oficer do specjalnych poruczeń Komendy Naczelnej POW, przebywał w Rosji w charakterze emisariusza Piłsudskiego oraz inspektora POW. Od maja do września był komendantem okręgu warszawskiego POW i wchodził jednocześnie w skład Komendy Naczelnej tej organizacji. Dn. 5 VIII 1915 brał udział, wraz z Konradem Libickim, w rozmowach z przedstawicielami niemieckich władz okupacyjnych w Warszawie: Bogdanem Hutten-Czapskim i płkiem Ewaldem von Massów, w sprawie zalegalizowania pobytu w Warszawie Batalionu Warszawskiego, sformowanego z części POW-iaków. Po konflikcie z Michałem Żymierskim, który przejął Komendę Naczelną POW, M. przeniesiony został w końcu września 1915 do służby w I Brygadzie. Mianowany podporucznikiem z datą 1 II 1915 dowodził plutonem w 2 kompanii słynnego VI batalionu Satyra (Albina Fleszara) 1 p. I Brygady, a od 10 X 1915 był adiutantem VI batalionu. Brał udział w bojach pod Kuklami, Kamieniuchą (gdzie został kontuzjowany), Podhaciem, Miedwieżem i w bitwie pod Kostiuchnówką. Przez pewien czas adiutantował również Piłsudskiemu. Zagrożony austriackim sądem polowym za starcie zbrojne z austriackim pogotowiem garnizonowym, został 6 VI 1916 odkomenderowany przez Piłsudskiego ponownie do pracy w POW oraz w politycznych organizacjach niepodległościowych. Początkowo jako adiutant Komendy Naczelnej POW zajmował się sprawami organizacyjnymi i politycznymi; wiosną 1917 został drugim zastępcą komendanta naczelnego POW w Warszawie. Działał jednocześnie w Centralnym Komitecie Narodowym oraz w Zarządzie Stronnictwa Niezawisłości Narodowej, w których jako jeden z najbardziej zaufanych Piłsudskiego należał, obok Walerego Sławka, Wacława Sieroszewskiego i Medarda Downarowicza, do realizatorów jego linii politycznej.

W czerwcu 1917 M. objął Komendę Naczelną 4 POW, której podlegał teren okupacji austriackiej. W lecie 1917 wszedł w skład Organizacji A, 15-osobowego tajnego kierownictwa obozu niepodległościowego, oraz do tzw. Konwentu. Na naradzie przedstawicieli stronnictw lewicy niepodległościowej w dn. 2–4 II 1918 w Krakowie wchodził, wraz z Juliuszem Poniatowskim i Heleną Radlińską, w skład jej Sekretariatu. Wypowiadał się tam m. in. za wyrwaniem I Korpusu Polskiego w Rosji spod politycznych wpływów Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego (SD-N), chociaż nie wykluczał możliwości współdziałania z endecją na zasadach współpartnerstwa. Tę linię polityczną realizował od lutego do 23 VII 1918, jako przedstawiciel Konwentu, kierując jednocześnie Komendą Naczelną 3 POW, obejmującą tereny Ukrainy, Białorusi i Rosji. Dążył do zdobycia przez POW wpływu na Korpusy Polskie i skierowania ich poczynań przeciwko państwom centralnym i polityce Rady Regencyjnej. Współdziałał z Radą Międzypartyjną w Kijowie oraz z jej główną siłą polityczną – SD-N – przede wszystkim na gruncie scalania wojska polskiego w Rosji. Uczestniczył m. in. 27 i 28 VI 1918 w Kijowie w konferencji przedstawicieli POW, SD-N i byłego II Korpusu Polskiego, w wyniku której postanowiono utworzyć kierowniczy organ polityczny nad wojskiem polskim w Rosji – Radę Wojenną. Utrzymywał także kontakty z reprezentantami państw koalicji w Rosji oraz z rosyjskim antyrewolucyjnym Związkiem Obrony Ojczyzny i Wolności. Rozbudował sieć organizacyjną POW w Rosji oraz zapoczątkował akcję bojowo-dywersyjną przeciwko wojskom niemieckim. Po powrocie do Warszawy został zastępcą Adama Koca, komendanta naczelnego POW na terenach okupowanych przez Niemców, i reprezentantem POW w kierowniczych ciałach politycznych obozu niepodległościowego. W październiku 1918 powołany został do Sztabu Komendy Głównej POW w charakterze referenta politycznego, pozostającego w bezpośredniej dyspozycji komendanta głównego Edwarda Rydza-Śmigłego.

M. uczestniczył w listopadzie 1918 w tworzeniu Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej w Lublinie, w likwidacji okupacji austriackiej, mobilizacji POW-iaków i w organizowaniu jednostek wojska polskiego. Mianowany był wówczas kapitanem Wojska Polskiego. Dn. 11 XI wysłany przez E. Rydza-Śmigłego z raportem do J. Piłsudskiego, został zatrzymany do jego dyspozycji i w grudniu 1918 przydzielony do Sztabu Dowództwa Okręgu Generalnego w Kielcach jako referent polityczny. W kwietniu 1919 mianowany został szefem Sekcji Politycznej Sztabu Generalnego Wojska Polskiego w Warszawie. W lipcu 1919 zorganizował i następnie został szefem Departamentu II Informacyjnego Min. Spraw Wojskowych (MSWojsk.), a po reorganizacji Ministerstwa w lutym 1920 został szefem Oddziału II Informacyjnego Sztabu MSWojsk. Jako szef Oddziału II nadawał m. in., wraz z gen. K. Sosnkowskim, kierunek pracom Sekcji Plebiscytowej, inspirującej na Górnym Śląsku działania wojskowe i polityczne, a po plebiscycie z 20 III 1921 był zwolennikiem powstania zbrojnego na Górnym Śląsku. Dn. 16 II 1920 został zweryfikowany w stopniu podpułkownika ze starszeństwem od 1 VI 1919. W październiku 1921 przeniesiono go do Gabinetu Ministra MSWojsk. jako oficera sztabowego do szczególnych zleceń, a od 1 I 1922 do Adiutantury Generalnej Naczelnego Wodza i Naczelnika Państwa, gdzie pełnił funkcję zastępcy generalnego adiutanta. Na tym stanowisku J. Piłsudski zlecał mu specjalne zadania polityczne. Prowadził w imieniu Piłsudskiego rokowania z Polskim Stronnictwem Ludowym (PSL) – «Piast» w sprawie współdziałania piłsudczyków i piastowców. Do I Sejmu wybranego 5 XI 1922 M. otrzymał mandat z listy państwowej PSL–«Piast», na której znalazł się w wyniku porozumienia między J. Piłsudskim a PSL–«Piast». Z chwilą otrzymania mandatu przeszedł w wojsku w stan nieczynny. W wyniku rozłamu w maju 1923 w PSL–«Piast» należał kolejno do: PSL «Jedność Ludowa», Związku Polskich Stronnictw Ludowych «Wyzwolenie» i «Jedność Ludowa» oraz do PSL–«Wyzwolenie». W pracach organizacyjnych stronnictw ludowych M. nie brał udziału. Jego działalność koncentrowała się na terenie parlamentu. Wchodził on do sejmowych komisji wojskowej i morskiej. Dn. 9 V 1926 wybrany został do Prezydium Klubu Parlamentarnego PSL–«Wyzwolenie» i pełnił w nim, obok Tadeusza Seiba, funkcję sekretarza.

W czasie I kadencji Sejmu występował wielokrotnie, prawie wyłącznie w sprawach wojskowych i budżetowych. W Sejmie wyróżniał się nie tylko jako dobry mówca, polemista, ale ponadto i dużą ruchliwością polityczną, szczególnie w nawiązywaniu zakulisowych kontaktów. W pierwszym dziesięcioleciu II Rzpltej M. należał do organizacji wolnomularskiej. Wchodził prawdopodobnie, obok innych osobistości, do powstałej w r. 1920 w Warszawie Loży «Machnicki», skupiającej wolnomularzy z najbliższego otoczenia Piłsudskiego. Po zabójstwie prezydenta Gabriela Narutowicza należał do grupy piłsudczyków (m. in. Adam Koc, Ignacy Matuszewski, Konrad Libicki, Ignacy Boerner, Kazimierz Stamirowski, Henryk Rajchman-Floyar), wywierającej wpływ na kierunek prac najwyższych instancji państwowych. Planowała ona już wówczas przejęcie władzy zwierzchniej przez J. Piłsudskiego oraz realizowała jego instrukcje polityczne. W okresie pobytu J. Piłsudskiego w Sulejówku M. należał obok m. in. A. Koca, J. Becka, K. Świtalskiego do tzw. «Koc-Grupy», która zajmowała się uzgadnianiem bieżącej taktyki piłsudczyków i spełniała funkcje kontaktowo-informacyjne dla ośrodków prowincjonalnych. M. i Marian Zyndram Kościałkowski byli realizatorami ustaleń «Koc-Grupy» na forum Sejmu, w takich m. in. kwestiach, jak agitacja za rozwiązaniem parlamentu, występowanie przeciwko projektowi ustawy o najwyższych władzach wojskowych, opracowanemu przez ministra spraw wojskowych Władysława Sikorskiego i wniesionemu 11 III 1924 do Sejmu, zgłoszenie interpelacji sejmowej w sprawie lotnictwa, obliczonej na skompromitowanie gen. Włodzimierza Zagórskiego. Przeciwdziałał osłabieniu wpływów Piłsudskiego w stronnictwach lewicy sejmowej na rzecz Sikorskiego. Mieszkanie M-ego w Warszawie, najpierw przy ul. Natolińskiej 4 m. 2a, następnie przy ul. Szucha 16, służyło jako miejsce spotkań najbardziej wpływowych piłsudczyków (z udziałem niekiedy Piłsudskiego) i przedstawicieli innych obozów politycznych. M., który należał wówczas do najbardziej zaufanych osób J. Piłsudskiego, odgrywał także rolę pośrednika między Marszałkiem a politykami innych nurtów życia politycznego, jak np. Maciejem Ratajem, Aleksandrem Skrzyńskim czy Władysławem Sikorskim (do chwili zaostrzenia się tarć w r. 1924). W l. 1923–6 zaczął również szerszą działalność publicystyczną, zamieszczając wiele artykułów w dzienniku obozu belwederskiego „Kurierze Porannym” oraz w najbliższym Piłsudskiemu ukazującym się od 15 IX 1923 tygodniku o radykalnym obliczu „Głos Prawdy”. W tym ostatnim, w dziale «niedyskrecje», drukował także anonimowo notki, często o charakterze satyrycznym, z życia parlamentarnego. Był również współorganizatorem, współtwórcą i publicystą dziennika „Głos Prawdy”, wychodzącego od 15 VII 1926, oraz pełnił do 20 I 1927 funkcję zastępcy redaktora naczelnego (redaktorem był Wojciech Stpiczyński).

Ówczesna działalność M-ego, zwłaszcza publicystyczna i redaktorska, służyła zjednywaniu zwolenników dla obozu Piłsudskiego oraz zwalczaniu jego politycznych przeciwników. Na tle też walki politycznej między piłsudczykami a endekami doszło na jesieni 1924 do głośnego zajścia między Władysławem Rabskim a M-m. W odpowiedzi na obelżywy artykuł Rabskiego pod adresem swych kolegów z Klubu PSL–«Wyzwolenie» w „Kurierze Warszawskim” M. w imieniu zaatakowanych zażądał od jego autora satysfakcji honorowej. Rabski odmówił i wówczas został spoliczkowany przez M-ego w kuluarach sejmu. Parlamentarne i publicystyczne poczynania M-ego przygotowywały grunt dla przewrotu majowego 1926 r. Tak np. już 6 III 1926 („Głos Prawdy” nr 130), odpowiadając na artykuł czołowego publicysty konserwatywnego Stanisława Mackiewicza, mimo tonu polemicznego poszukiwał «momentów z nami wspólnych i wiążących». Zaliczał do nich postulat silnej władzy i wzywał niedwuznacznie do obalenia rządów parlamentarnych. «Uznajemy łącznie [z Mackiewiczem], że dalsze trwanie tego co jest, byłoby nie tylko nieznośne, ale i groźne dla najistotniejszych interesów państwa». Należał, obok m. in. Gustawa Dreszera, Aleksandra Prystora, Bronisława Pierackiego, do współorganizatorów zamachu majowego. Bezpośrednio przed przewrotem przekazywał zlecenia Piłsudskiego grupie generałów, ostrzegając przed objęciem w tworzącym się rządzie Wincentego Witosa teki ministra spraw wojskowych. Wraz z Bolesławem Wieniawą-Długoszowskim otrzymał instrukcje w sprawie demonstracyjnego marszu zaufanych oddziałów wojskowych do Rembertowa w celu skłonienia rządu Witosa do dymisji. Utrzymywał kontakty z grupą posłów, przekazując im opinie Piłsudskiego, któremu w dniach przewrotu majowego stale towarzyszył. Po zakończeniu zamachu dawał jego propagandowe uzasadnienie, określając go jako «konieczny», «niezbędny i nieunikniony», «punkt zwrotny», «moment zbawienny». Uzasadniał ponadto celowość użycia w nim wojska, które można w każdej chwili odwołać, a nie mas, których nie można powstrzymać w pożądanym dla zamachowców momencie („Kalendarz-Rocznik” „Głosu Prawdy” na r. 1927, W. 1927 s. 95–8).

Dn. 20 I 1927 został M. powołany na stanowisko ministra poczt i telegrafów (ministerstwo to reaktywowano specjalnie dla M-go) i funkcję tę sprawował do 13 IV 1929. W styczniu 1929 został członkiem honorowym Stowarzyszenia Teletechników Polskich (za zasługi w rozwoju teletechniki). Jednakże Najwyższa Izba Kontroli Państwa (NIKP) w sprawozdaniu o wykonaniu budżetu za r. 1927/8 zakwestionowała niektóre wydatki w Min. Poczt i Telegrafów, jako mające «charakter wydatków osobistych ministra, bądź podyktowane względami społecznymi i towarzyskimi». W r. 1929 ujawniono również nadużycia w Centralnym Biurze Budownictwa przy Min. Poczt i Telegrafów, kierowanym przez inżyniera Edwarda Ruszczewskiego, uchodzącego za zaufanego M-ego (ostatecznie Ruszczewski 3 IV 1934 został skazany na cztery lata więzienia). Sprawy nieprawidłowości i nadużyć finansowych w Min. Poczt i Telegrafów stały się przedmiotem licznych artykułów i komentarzy w prasie, zwłaszcza opozycyjnej, oraz interpelacji poselskich. Zmusiły one M-ego i innych przedstawicieli obozu rządzącego do składania publicznych wyjaśnień. Z chwilą objęcia stanowiska ministra M. zwrócił się z listem do Klubu Sejmowego PSL–«Wyzwolenie», podając «do wiadomości», że propozycja Piłsudskiego objęcia teki ministerialnej została mu złożona osobiście, a nie jako członkowi klubu i Stronnictwa. W PSL–«Wyzwolenie» pozostawał formalnie do 31 XII 1927, po czym wystąpił ze stronnictwa. Zbiegło się to z wycofaniem piłsudczyków i z innych stronnictw politycznych, gdyż – jak przyznawał M. – «taktyka wprowadzania do Sejmu ludzi reprezentujących politykę Komendanta poprzez listy poszczególnych partii lewicy i centrum nie wytrzymuje próby, jest zbyt skomplikowana i prowadzi do konfliktów między zobowiązaniami wobec tych partii a ideologią własną, względnie polityką państwową Komendanta».

W trzyosobowym zespole, wraz z W. Sławkiem i K. Bartlem, opracowującym w r. 1927 na zlecenie Piłsudskiego strategię wyborczą, M. reprezentował pogląd, że w nadchodzących wyborach do parlamentu piłsudczycy winni wystąpić z własną listą wyborczą. Wiązało się to z powołaniem do życia Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem (BBWR), w którym M. rozpoczął działalność. Z listy państwowej BBWR wszedł do Sejmu II kadencji, wybranego 4 III 1928. Mimo propozycji Piłsudskiego uchylił się od kandydowania na marszałka Sejmu. Pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Wojskowej. Ujawnienie nieprawidłowości przez NIKP spowodowało, zdaniem Jana Kwapińskiego, odejście M-ego «z żelaznej piątki pułkowników, która przygotowywała dla Piłsudskiego decyzje», oraz pominięcie jego kandydatury przy formowaniu składu nowego gabinetu. W okresie od sierpnia do listopada 1930 Piłsudski udzielił jeszcze M-emu jako redaktorowi „Gazety Polskiej” owych słynnych ośmiu wywiadów prasowych, które dotyczyły głównie spraw ustrojowych i wywarły istotny wpływ na kierunek prac nad zmianą konstytucji. M. nie należał już wówczas do najbliższych współpracowników Piłsudskiego. Zajmował jednak nadal czołową pozycję w grupie pułkowników i w BBWR, a zwłaszcza w Sejmie III kadencji, i należał zarazem do najwybitniejszych indywidualności w grupie kierowniczej piłsudczyków. Uchodził, wraz z J. Jędrzejewiczem, za reprezentanta lewego skrzydła wewnątrz grupy pułkowników.

Z chwilą odejścia z rządu wzmogła się aktywność M-ego w Sejmie. W III kadencji Sejmu (1930–5) M. był również posłem z listy BBWR oraz wchodził do prezydium klubu tego ugrupowania. Kolejno przez kilka lat był wybierany na generalnego referenta budżetu państwa. Przewodniczył sejmowej Komisji Wojskowej oraz pracował w sejmowych komisjach spraw zagranicznych, budżetowej i konstytucyjnej. Uczestniczył, wraz z W. Sławkiem, S. Carem i Janem Piłsudskim, w opracowywaniu głównych zasad konstytucji kwietniowej i był referentem w Sejmie jej artykułów dotyczących budżetu. W lipcu 1933 został jednak zmuszony na polecenie J. Piłsudskiego do ustąpienia ze stanowiska przewodniczącego sejmowej Komisji Wojskowej z powodu (wg notatki W. Sławka) «uprawiania protekcji i wtrącania się w wewnętrzne służbowe stosunki w wojsku», czemu zresztą M. w liście do Piłsudskiego z 5 VII 1933 zaprzeczył. Po śmierci Piłsudskiego rola polityczna M-ego ponownie wzrosła. Popierał początkowo W. Sławka w jego konflikcie z prezydentem Ignacym Mościckim o elekcję. Początkowo opowiadał się za powrotem K. Sosnkowskiego do udziału w życiu politycznym państwa, widząc w nim, a nie w E. Rydzu-Śmigłym, następcę Piłsudskiego. Dlatego też był przeciwny łączeniu stanowiska Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych z rolą polityczną. Od drugiej połowy 1936 r. wchodził obok Felicjana Składkowskiego-Sławoja i Jerzego Paciorkowskiego do zespołu pomagającego A. Kocowi w przygotowaniu deklaracji ideowo-politycznej obozu, która 21 II 1937 ogłoszona została jako deklaracja Obozu Zjednoczenia Narodowego (OZN). Pierwszy projekt deklaracji, napisany przez M-ego i zaakceptowany przez zespół, nie zyskał jednak aprobaty Rydza-Śmigłego; w nowym projekcie zaproponowanym przez Rydza, idącym w porównaniu z poprzednim znacznie dalej na prawo, M. zdołał wprowadzić jedynie pewne poprawki, z których najistotniejsza dotyczyła reformy rolnej.

M. opowiedział się jednak ostatecznie za najbardziej totalitarnym nurtem w obozie rządzącym i był jego współtwórcą. M. in. był inicjatorem dekretu prezydenta RP z 22 XI 1938 «o rozwiązaniu zrzeszeń wolnomularskich» (sam zerwał z wolnomularstwem pod koniec lat dwudziestych). W l. 1937–8 M. należał, obok Stanisława Skwarczyńskiego i Zygmunta Wendy, do najbliższych współpracowników i doradców Rydza-Śmigłego, upatrując w nim «silny i skupiający autorytet». W drugiej połowie 1937 występował przeciwko zbytniemu uleganiu A. Koca wpływom Falangi, co doprowadziło do ustąpienia dotychczasowego szefa OZN i objęcia tego stanowiska przez gen. Stanisława Skwarczyńskiego. Prowadził też trudne i długotrwałe rozmowy w l. 1937–9 z przedstawicielami jednego z odłamów Obozu Narodowo-Radykalnego (Stanisław Strzetelski i in.) i Stronnictwa Ludowego (M. Rataj i J. Dębski) w sprawie znalezienia płaszczyzny współudziału w rządzie oraz z przedstawicielami Stronnictwa Narodowego (Stanisław Kozicki) w przedmiocie normalizacji stosunków między sanacją i endecją.

W latach trzydziestych M. był jednym z głównych publicystów i organizatorów prasy sanacyjnej. Od 30 X 1929 pełnił początkowo funkcję zastępcy, a po kilku miesiącach do 28 XI 1938 redaktora naczelnego założonego przez A. Koca dziennika „Gazeta Polska”, półoficjalnego centralnego organu obozu Piłsudskiego, w szczególności zaś do r. 1935 grupy pułkowników, a następnie grupy Rydza-Śmigłego; od 9 XII 1937 „Gazeta Polska” stała się formalnie organem naczelnym OZN. M., wraz z Ignacym Matuszewskim, był jej głównym publicystą. Szczególne znaczenie miały w „Gazecie Polskiej” artykuły M-ego dotyczące polskiej polityki zagranicznej i założeń ideowo-politycznych OZN. M. utrzymywał stałe kontakty z ministrem spraw zagranicznych J. Beckiem i był przez niego nie tylko informowany, ale niejednokrotnie i inspirowany w tak istotnych kwestiach, jak np. kształtowanie się nowych założeń politycznych Polski wobec Związku Radzieckiego i Niemiec w l. 1932–3. M. uczestniczył zresztą w realizacji wycinkowych zadań tej polityki. Otrzymał on, wraz z I. Matuszewskim, od Piłsudskiego zadanie nawiązania poufnych kontaktów z posłem Związku Radzieckiego w Warszawie Władimirem Antonowem-Owsiejenko, mających na celu poprawę stosunków polsko-radzieckich. W wyniku rozmów prowadzonych w poselstwie oraz w mieszkaniach M-ego i Matuszewskiego doszło na przełomie kwietnia i maja oraz w czerwcu 1933 na przemian w Moskwie i w Warszawie do poufnych, prawie trzytygodniowych rokowań (oficjalnie były to wizyty redaktorów „Gazety Polskiej” i „Izvestii”) między M-m a Karolem Radkiem-Sobelsohnem, występującym z upoważnienia J. Stalina. Zadaniem M-ego było m. in. przekonanie strony radzieckiej, że «nigdy i pod żadnym pozorem Polska nie zwiąże się z Niemcami przeciwko Rosji». Spotkania M-ego z Antonowem-Owsiejenko były kontynuowane i w miesiącach następnych. Na specjalną uwagę zasługuje również seria artykułów M-ego w „Gazecie Polskiej” z lutego i marca 1937 poświęconych genezie i ideologii OZN, z których część ukazała się następnie w zbiorze: Wczoraj–dziś–jutro (W. 1938, dwa wyd.). Artykuły te rozwijające myśli Deklaracji OZN «napisane były – jak stwierdza ich autor – na życzenie władz OZN i były przez nie akceptowane bądź też przed wydrukowaniem uzgodnione». M. ogłosił ponadto broszury: Polityka Polski w dobie dzisiejszej (W. 1938) i Uwagi w sprawie żydowskiej (W. 1938).

Puścizna publicystyczna M-ego jest obfita ilościowo i bogata tematycznie. Dotyczyła ona zarówno bieżących spraw obozu rządzącego, wyróżniając się szczególnie ciętymi polemikami z jego oponentami z lewa (np. Mieczysław Niedziałkowski) i z prawa (Stanisław Mackiewicz, Stanisław Stroński), jak też zagadnień natury programowo-ideologicznej, ustrojowej i ekonomicznej. Jego artykuły pełne pasji, pisane z talentem polemicznym, cechował dobry zazwyczaj poziom erudycyjny. M-ego można zaliczyć do czołowych publicystów nie tylko obozu Piłsudskiego, ale i II Rzeczypospolitej. W walce z przeciwnikami nieobca była jednak M-emu brutalność i szantaż, co ujawniło się zwłaszcza w podporządkowywaniu sobie koncernów prasowych. M. stosując m. in. nacisk ekonomiczny i polityczny przejął w r. 1934 koncern Prasa Polska SA, któremu podlegała warszawska «prasa czerwona», i przekształcił go w lutym 1935 wraz z utworzoną przez siebie Nowoczesną Spółką Wydawniczą SA w koncern Dom Prasy SA. Zdobył w nim znaczne wpływy, podobnie jak i w koncernie „Dnia Pomorskiego”, „Polsce Zbrojnej” oraz w „Gońcu Warszawskim”. M. przez oddanych sobie ludzi w Domu Prasy i redakcjach wpływał na pożądane dla własnego obozu politycznego oblicze «prasy czerwonej». Uzyskanie zaś przez M-ego wpływów w Polskim Tow. Księgarń Kolejowych «Ruch» służyło m. in. zmonopolizowaniu kolportażu w Polsce oraz utrudnieniu rozprowadzania prasy antysanacyjnej, zwłaszcza lewicowej. W IV kadencji Sejmu (1935–8) M. jako wicemarszałek Sejmu wpływał bezpośrednio na kierunek jego prac. Pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Klubu Dyskusyjnego Uczestników Walk o Niepodległość (odpowiednik działających w poprzednich sejmach klubów poselskich), był członkiem Komisji Spraw Zagranicznych i Komisji Budżetowej w okresie sesji 1935/6 r.

Należąc do grupy czołowych, najbardziej wpływowych polityków piłsudczykowskich, pozostawał M. jednak zazwyczaj w cieniu postaci pierwszoplanowych: Piłsudskiego, a następnie Rydza. Sprzyjała temu giętkość polityczna M-ego, jego umiejętność dostosowywania się do zmieniających się warunków i układów politycznych. Wybujałe ambicje i namiętności polityczne oraz energia, nie zawsze idąca w parze z taktem, nie przysparzały mu jednak autorytetu osobistego ani przyjaciół, nawet we własnym obozie. Z jego czołówki do najbliższych mu i życzliwych ludzi można zaliczyć A. Koca, I. Matuszewskiego i J. Becka. Nie darzyli go zaś sympatią W. Sławek i J. Jędrzejewicz. Nawet K. Sosnkowski, którego M. uważał za największy autorytet intelektualny wśród piłsudczyków, nie miał o nim zbyt pochlebnej opinii. Zainteresowanie M-ego dla postaci Ch. M. Talleyranda służyło – jak się wydaje – nie tylko celom poznawczym, ale także widział w nim dla siebie wzór godny naśladowania.

W ostatnim parlamencie II Rzeczypospolitej w r. 1938 M. powołany przez prezydenta na senatora, wybrany został z inspiracji Rydza-Śmigłego i za aprobatą I. Mościckiego na marszałka Senatu. Mimo że godność ta łączyła się z dużymi uprawnieniami, M. uznał ją jednak za «zaszczytne przesunięcie na boczny tor», gdyż m. in. uniemożliwiała mu ona redagowanie „Gazety Polskiej” oraz swobodne wypowiadanie się w Sejmie i na łamach prasy. Wraz z rządem przekroczył we wrześniu 1939 granicę rumuńską. Niebawem przedostał się przez Włochy do Francji, gdzie – podobnie jak inni politycy sanacyjni – został odsunięty od sprawowania wszelkich funkcji we władzach emigracyjnych. Po kapitulacji Francji drogą przez Hiszpanię i Portugalię przybył do Anglii. Tu na początku 1941 r. przyjęty został do wojska i zaliczony do tzw. drugiej grupy oficerów oraz skierowany, zgodnie z rozkazami Naczelnego Wodza, do Afryki Południowej. Przebywał tam do września 1946, skąd po półrocznym pobycie w obozie wojskowym W. P. w Quassasimie przybył w r. 1947 do Anglii i tu został zdemobilizowany. Zamieszkał w Londynie, zarabiając na życie m. in. nocną pracą w piekarni. Nie angażował się w emigracyjne życie polityczne (z wyjątkiem wyrażenia gotowości utorowania drogi do prezydentury K. Sosnkowskiemu i przeciwstawienia się pozostaniu na tym urzędzie Augusta Zaleskiego). Zajmował się spisywaniem wspomnień, które w objętości kilkuset stron doprowadził jedynie do pierwszych lat II Rzeczypospolitej. Wchodził do Rady Instytutu Józefa Piłsudskiego w Londynie i uczestniczył w jego pracach naukowych. Wniósł wiele poprawek przy redagowaniu drugiego wydania tomu drugiego „Najnowszej historii politycznej Polski” Władysława Pobóg-Malinowskiego. Angażował się w obronę jego prac historyczno-publicystycznych. Na tematy historyczne pisywał również artykuły i listy do redakcji, głównie o charakterze wspomnieniowym. Ukazywały się one w prasie emigracyjnej, jak: „Wiadomości,” „Tydzień Polski”, „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, „Biuletyn” Komitetu Narodowego Amerykanów pochodzenia polskiego”, „Kultura”, a po jego śmierci – także w „Zeszytach Historycznych”. W publikacjach tych, wnosząc wiele nieznanych szczegółów, M. pisał m. in. o wojskowych i politycznych organizacjach przed r. 1918, kierowanych przez piłsudczyków, o zamachu Januszajtisa w r. 1919, o sytuacji w obozie J. Piłsudskiego – zwłaszcza po r. 1935 – z uwzględnieniem charakterystyki takich jego czołowych przedstawicieli, jak W. Sławek, E. Rydz-Śmigły, I. Mościcki, K. Sosnkowski, A. Koc, W. Stpiczyński, I. Matuszewski, o polskiej polityce zagranicznej lat trzydziestych, ze zwróceniem uwagi zwłaszcza na stosunki dwustronne Polski ze Związkiem Radzieckim, Niemcami, Francją i Anglią (Popioły są jeszcze gorące, „Wiadomości” 1952 nr 43, 45). Wspomniane publikacje utrzymane są zazwyczaj w tonie polemicznym. Szczególnie apologetycznie przedstawia M. sylwetkę Piłsudskiego oraz politykę zagraniczną J. Becka, aczkolwiek nie zgadzał się z jego polityką czechosłowacką.

M. zmarł 8 V 1972 w Londynie i pochowany został tamże na cmentarzu South Ealing. Miał liczne odznaczenia, m. in. Virtuti Militari V kl., Krzyż Niepodległości z Mieczami, Krzyż Oficerski Polonia Restituta IV kl., czterokrotnie Krzyż Walecznych, Krzyż Walecznych Górnego Śląska, Medal za Waleczność, Złoty Wawrzyn Akademii, Krzyż Komandorski z Gwiazdą Węgierskiego Krzyża Zasługi.

M. był dwukrotnie żonaty. Po raz pierwszy z Janiną ze Szteinów (1891–1976), działaczką socjalistyczną przed pierwszą wojną światową, inspektorką do spraw ochrony kobiet i młodocianych w okresie międzywojennym. Po rozejściu się z nią ożenił się z Ireną z Obarskich. Pozostawił córkę Annę Radomską i syna Jerzego, inżyniera, zamieszkałego w Kanadzie.

Enc. Nauk. Polit., W. 1939; Enc. Wojsk.; W. Enc. Powsz., (PWN); Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Album Skorowidz Senatu i Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej oraz Sejmu Śląskiego. Kadencja 1935–1940, (Kr.) 1936 s. 147 (fot.); Album sterników nawy państwa polskiego, W. 1929 s. 120, 121 (fot.); Grabowiecki Grzymała J., Tablica synchronistyczna rozwoju Polski współczesnej 1918–1933, W. 1934; Ihnatowicz I., Vademecum do badań nad historią XIX i XX w., W. 1971 II; Izby Ustawodawcze, „Przekrój” 1939 s. 149 (fot.), 154; Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty 5 czerwca 1935 r., W. 1935; Mościcki–Dzwonkowski, Parlament RP 1919–27, (fot.); Rzepeccy, Sejm i senat 1922–7, s. 355 (fot). 372, 464, 479; [Zieleniewski L.] Scriptor, Sejm i senat 1935–1940, W. 1936 s. 167 (fot.), 301 302; tenże, Sejm i senat 1938–1943, W. 1939 (fot.); – Baczyński S., Tajne organizacje wojskowe na Górnym Śląsku w latach 1918–1921 na tle sytuacji ogólnej, w: Najnowsze Dzieje Polski. Mater. i Studia… 1914–1939, W. 1968 XIII; Benedykt S., Wspomnienia o B. M-m, „Orzeł Biały” 1972 nr 96–7 s. 27–8; Czubiński A., Centrolew, P. 1963; Drozdowski M., Polityka gospodarcza rządu polskiego 1936–1939, W. 1963; Dwadzieścia lat poczty i telekomunikacji w Polsce niepodległej, W. 1939 (fot.); Dziesięciolecie Polski Odrodzonej, (fot,); Grosfeld L., Polskie reakcyjne formacje wojskowe w Rosji 1917–1919, W. 1956; Hass L., Liberałowie, ezoterycy, piłsudczycy, „Dzieje Najnowsze” R. 5: 1973 nr 3; tenże, Rozwój organizacyjny wolnomularstwa w Polsce międzywojennej, w: Najnowsze Dzieje Polski. Mater. I Studia… 1914–1939, W. 1969 XIV; Holzer J., Molenda J., Polska w pierwszej wojnie światowej, Wyd. 3, W. 1973; Jędruszczak T., Piłsudczycy bez Piłsudskiego, W. 1963; tenże, Polityka Polski w sprawie Górnego Śląska 1918–1922, W. 1958; Katelbach T., Czy Miedziński mógł być polskim Talleyrandem?, „Wiadomości” 1972 nr 30 s. 4; tenże, „Szlachetny”. (Wspomnienie o Adamie Kocu), „Zesz. Hist.” (Paryż) 1969 z. 16; Lato S., Ruch ludowy a Centrolew, W. 1965; Lipiński W., Walka zbrojna o niepodległość Polski 1905–1918, Wyd. 2. rozszerzone, W. 1935; Literatura polska na obczyźnie 1940–1960, Londyn 1964–5 I–II; Mackiewicz S., Kto to są „Pułkownicy”, w: Książka moich rozczarowań, W. 1939; Micewski A., W cieniu Marszałka Piłsudskiego, W. 1968; tenże, Z geografii politycznej II Rzeczypospolitej, W. 1964; Migdał S., Piłsudczyzna w latach pierwszej wojny światowej, Kat. 1961; Negryński J., „Gospodarka Narodowa”, „Kultura” 1956 nr 9/107; Nota biograficzna, „Kultura” 1963 nr 7/189–8/190 s. 132–3; Paczkowski A., Prasa drugiej Rzeczypospolitej 1918–1939, W. 1971; Pietrzak M., Reglamentacja wolności prasy w Polsce (1918–1939), W. 1963; Pobóg-Malinowski W., Najnowsza historia polityczna Polski, Londyn 1967 II; Rawicz J., Do pierwszej krwi, W. 1974; Rudziński E., Informacyjne agencje prasowe w Polsce 1926–1939, W. 1970; S. B., Śp. płk B. Miedziński, „Dzien. Pol. i Dzien. Żołnierza” 1972 nr 112 s. 4; Święcicki T., Ostatni Marszałek Senatu Rzpltej Polskiej, „Kultura” 1972 nr 6/297 s. 101–2; Terej J. J., Rzeczywistość i polityka, W. 1971; Woszczyński B., Ministerstwo Spraw Wojskowych 1918–1921, W. 1972; Wrzosek M., Polskie korpusy wojskowe w Rosji w latach 1917–1918, W. 1969; Zmarł B. Miedziński, „Dzien. Pol. i Dzien. Żołnierza” 1972 nr III s. 1; Żarnowski J., Struktura i podłoże społeczne obozu rządzącego w Polsce w latach 1926–1939, w: Najnowsze Dzieje Polski. Mater. i Studia… 1914–1939, W. 1966 X; Życiorys B. M-ego, „Kultura” 1972 nr 6/297 s. 102–4; – Archiwum Polityczne Ignacego Paderewskiego, Wr.–W.–Kr.–Gd. 1974 III, IV; Dokumenty i materiały do historii stosunków polsko-radzieckich, W. 1967 VI; Dzendzel H., Powstanie i upadek rządu premiera Wincentego Witosa w maju 1926 roku, „Roczniki Dziej. Ruchu Lud.” 1966 nr 8; Gruber H., Wspomnienia i uwagi 1892–1942, Londyn 1968; Grzędziński J., Maj 1926, W. 1936; Holzer J., Narada Krakowska z lutego 1918 r., „Przegl. Hist.” 1958 z. 3; Hołówko T., Przez dwa fronty, W. 1931; Hulewicz J., Studia wyższe młodzieży z zaboru rosyjskiego w uczelniach galicyjskich w latach 1905–1914, Zesz. Nauk. UJ Nr 16, Historia Z. 3, Kr. 1958 s. 269; toż (Cz. II), (tamże, Nr 26, Historia, Z. 4, Kr. 1960 s. 150; Jabłonowski R., Wspomnienia 1905–1928, W. 1962; Jędrzejewicz J., W służbie idei, Londyn 1972; Jędrzejewicz W., POW i Batalion Warszawski, Moja służba 1914–1915, W. 1929; Kwapiński J., Moje wspomnienia 1904–1939, Paryż 1965; Piłsudski J., Pisma zbiorowe, W. 1937 VIII–IX; Pragier A., Czas przeszły dokonany, Londyn 1966; Rataj M., Pamiętniki, W. 1965; Romeyko M., Ze wspomnień attaché wojskowego, „Wojsk. Przegl. Hist.” 1960 nr 2/15 (fot.); [Rosenberg] Wrzos Konrad, Piłsudski i piłsudczycy, W. 1936 (fot.); Szembek J., Diariusz i teki… (1935–1945), Londyn 1964–72 I–IV; Thugutt S., Wybór pism i autobiografia, W. 1937; Uwagi kontroli państwowej o zamknięciach rachunków państwa i wykonaniu budżetu za 1927/28 rok, W. 1929; Uzupełnienie Prezydium Klubu Parlamentarnego PSL Wyzwolenie, „Wyzwolenie” 1926 nr 20 s. 3; – „Biul. Polit.” 1927 nr 2–3 (fot.); „Dzien. Pol. i Dzien. Żołnierza” 1958 nr 300 s. 2, 1972 nr 113 s. 4, nr 115 s. 4 (nekrologi); „Gaz. Pol.” 1929 nr 26 s. 1, 1938 nr 322 s. 1, nr 328 s. 1, 3 (fot.), 4; „Głos Prawdy” 1924 nr 63 s. 749–51, 1926 nr 74 s. 4, 1927 nr 20 s. 1 (fot.), nr 178 s. 54, 1929 nr 74, s. 4; „Kultura” 1956 nr 12/110 s. 106–11, 1962 nr 3/173 s. 155–8, 1963 nr 6/188 s. 74–86, nr 7/189–8/190 s. 113–32; „Piast” 1933 nr 25 s. 4; „Przegl. Teletechn.” 1929 z. 3 s. 66–7 (fot.); „Tydzień Pol. – Dzien. Pol. i Dzien. Żołnierza” 1959 nr 22 s. 3 (fot.), 1960 nr 20 s. 3–4, 1961 nr 34 s. 3, nr 36 s. 3–4 (fot.), nr 41 s. 3, nr 42 s. 3; „Wiadomości” 1950 nr 25/220 s. 4, 1953 nr 9/361 s. 2, nr 11/363 s. 2, nr 28/380 s. 2, 1956 nr 48/556 s. 6, 1964 nr 49/975 s. 2, 1965 nr 13/991 s. 2; „Wyzwolenie” 1923 nr 23 s. 2, 1926 nr 20 s. 3, 1927 nr 5, 1928 nr 2 s. 3; „Zesz. Hist.” 1972 z. 22, 1973 z. 23; – AAN: BBWR 60 k. 1. (Notatka W. Sławka), k. 2 (List M-ego do Piłsudskiego z 6 VII 1933); Arch. Zakł. Hist. Ruchu Lud.: Sg. P. 1008 (Działalność parlamentarna posłów ludowych w sejmie 1922–27, mszp.).

Jan Molenda